Kemal YALÇIN-Özkan AYKAR

Mükellefleri vadesinde ödenmeyen amme alacakları dolayısıyla cebren tahsil gibi durumlara maruz bırakmama, mükellef ile devlet arasında bir güven ilişkisi yaratarak vergiye gönüllü uyumu artırma ve bu suretle vergi gelirlerinde süreklilik sağlama amacına yönelik bir uygulama olan tecil ve taksitlendirme hakkındaki hükümlere 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48. Maddesinde yer verilmiştir. (1)
Vergi borçlarının süresinde (vadesinde) ödenmesi esastır. Ödeme güçlüğü çeken ve çok zor durumda olması nedeniyle borçlarını ödeyemeyen mükelleflerin, yazı ile istemeleri ve Kanunda belirtilen diğer koşulları sağlaması şartıyla, faiz alınarak borçları tecil ve taksitlendirilebilir. (2)
Bu yazıda, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesi kapsamında tecil uygulamasından kimlerin yararlanabileceği, tecil kapsamına giren borçların neler olduğu, tecil faizi oranı ve hesaplanması, tecil başvurusunun nasıl ve nereden yapılacağı, tecil şartları, tecil şartlarına uyulmamasının sonuçları gibi konularda açıklama ve bilgilere yer verilecektir.
2. TECİL VE TAKSİTLENDİRMENİN YASAL DAYANAĞI
Amme alacağının vadesinde ödenmesi, haciz uygulanması veya haczedilen malın paraya çevrilmesi hallerinin, amme borçlusunu çok zor duruma düşüreceğinin anlaşıldığı durumlarda, Kanunun ve alacaklı amme idarelerinin öngördüğü şartlarla, amme alacağı 36 ayı geçmemek üzere tecil edilerek taksite bağlanabilmektedir.
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesinde:
“Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunu çok zor duruma düşürecekse, borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmiş olmak şartıyla, alacaklı amme idaresince veya yetkili kılacağı makamlarca; amme alacağı 36 ayı geçmemek üzere ve faiz alınarak tecil olunabilir.
Şu kadar ki, amme borçlusunun alacaklı tahsil daireleri itibarıyla tecil edilen borçlarının toplamı ellibin Yeni Türk Lirasını (bu tutar dahil) aşmadığı takdirde teminat şartı aranılmaz. Bu tutarın üzerindeki amme alacaklarının tecilinde, gösterilmesi zorunlu teminat tutarı ellibin Yeni Türk Lirasını aşan kısmın yarısıdır. )Cumhurbaşkanı; bu tutarı on katına kadar artırmaya, yarısına kadar indirmeye, yeniden kanuni tutarına getirmeye ve alacaklı amme idareleri itibarıyla bu hadler arasında farklı tutar belirlemeye yetkilidir.
Borcunun tecilini talep eden ancak, talepleri uygun görülmeyerek reddedilen borçlular söz konusu borçlarını reddin tebliği tarihinden itibaren idarece 30 güne kadar verilebilecek ödeme süresi içinde ödedikleri takdirde bu amme alacağı ödendiği tarihe kadar faiz alınmak suretiyle tecil olunur.
Tecil salahiyetini kullanacak ve bu salahiyeti devredecek olanlar, Devlete ait amme alacaklarında ilgili vekiller, vilayet hususi idarelerine ait amme alacaklarında valiler, belediyelere ait amme alacaklarında belediye reisleridir.
Haciz yapılmışsa mahcuz mal, değeri tutarınca teminat yerine geçer. Tecil edilen amme alacakları ile ilgili olarak daha önce tatbik edilen ve borcun tamamını karşılayacak değerde olan hacizler, yapılan ödemeler nispetinde kaldırılır ve buna isabet eden teminat iade edilir. Ancak, mahcuz malların değeri tecil edilen borç tutarından az, zorunlu teminat tutarından fazla olması halinde, tatbik edilen hacizler, tecil şartlarına uygun olarak yapılan ödemeler neticesinde kalan tecilli borç tutarı mahcuz mal değerinin altına inmediği müddetçe kaldırılmaz. Tecilli borca karşılık alınan teminat ise, tecil şartlarına uygun olarak yapılan ödemeler neticesinde kalan tecilli borç tutarının zorunlu teminat tutarının altına inmesi durumunda, yapılan ödemeler nispetinde kaldırılır.
Tecil salahiyetini kullanacak ve bu salahiyeti devredecek olan makamlar; tecil edilecek amme alacaklarını tür ve tutar olarak belirlemeye, amme borçlusunun faaliyetine devam edip etmediğini esas alarak tecil edilecek alacakları tespit etmeye, tecilde taksit zamanlarını ve diğer şartları tayin etmeye ayrıca 213 sayılı Kanuna göre Maliye Bakanlığınca ilan edilen mücbir sebep hali kapsamındaki amme borçlularının, mücbir sebep halinin sona erdiği tarihe kadar ödemeleri gereken amme borçları ile mücbir sebep nedeniyle ödeme süreleri ertelenen amme borçlarını faiz alınmaksızın veya yürürlükteki faiz oranından daha düşük faiz oranıyla tecil etmeye yetkilidir.
Tecil şartlarına riayet edilmemesi, değerini kaybeden teminatın veya mahcuz malların tamamlanmaması veya yerlerine başkalarının gösterilmemesi hallerinde amme alacağı muaccel olur. Tecil edilen amme alacağının gecikme zammı tatbik edilmeyen alacaklardan olması halinde, ödenen tecil faizleri iade veya mahsup edilmez.”
düzenlemesi bulunmaktadır.
Söz konusu düzenlemeye göre, tecil, talep edilmesi halinde alacaklı amme idareleri veya tahsil daireleri tarafından zorunlu olarak yerine getirilmesi gereken bir işlem değildir. Alacaklı amme idareleri, icra takibine başlama ya da icrayı devam ettirme hallerinin varlığında borçlunun “çok zor” durumda kalacağını öngörür ve takdir ederlerse maddedeki şartlarla amme alacağını tecil edebilirler.
Borçlarının tecil ve taksitlendirilmesini talep eden borçlular başvurularını;
- Dijital Vergi Dairesine (dijital.gib.gov.tr) giriş yaparak “Taksitlendirme/ Tecil Talep İşlemleri (6183 S.K. 48. Md. Kapsamında)” menüsü aracılığıyla elektronik ortamda,
- Tecil ve Taksitlendirme Talep Formu ile bağlı bulunulan vergi dairesine bizzat veya posta yoluyla,
yapabilirler.
Tecil ve Taksitlendirme Talep Formu, Başkanlığımız internet sitesinin (gib.gov.tr) dilekçematik bölümünden temin edilebilir.
3. TECİL TALEBİNİN KABUL EDİLEBİLMESİ İÇİN ARANAN ŞARTLAR
Borçlunun tecil talebinin kabul edilebilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir. Söz konusu şartlara aşağıda yer verilmiştir.
3.1. Borçludan Teminat Alınması
Teminatın alınmasında öncelikle 6183 sayılı Kanunun 10 uncu maddesindeki maddi teminat aranır. Borçlu maddi teminat gösteremediği takdirde 11 inci maddeye göre şahsi kefalet, tahsil dairesinin uygun görmesi şartıyla, teminat olarak kabul edilebilir.
Teminat olarak;
• Para,
• Bankalar tarafından verilen süresiz ve şartsız teminat mektupları ile sigorta şirketleri tarafından verilen süresiz ve şartsız kefalet senetleri,
• Devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler,
• İlgililer veya ilgililer lehine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve vergi dairelerince haczedilen menkul ve gayrimenkul mallar,
kabul edilir.
Amme borçlusunun alacaklı her bir tahsil dairesince tecil edilecek borçlarının toplamının 50.000 lirayı (bu tutar dahil) aşmaması şartıyla tecil edilecek borçlar için teminat aranılmaz. Tecil ve taksitlendirilecek amme alacaklarının toplam tutarının 50.000 lirayı aşması durumunda, gösterilmesi zorunlu olan teminat tutarı 50.000 lirayı aşan kısmın yarısıdır.
Örnek: Mükellef (A), 14/1/2025 tarihinde bağlı bulunduğu vergi dairesine müracaat ederek, 800.000 lira borcunun taksitlendirilmesini talep etmiş, vergi dairesi mükellefin talebini değerlendirmiş ve borcun Ocak 2025 ayından itibaren 12 ayda 12 eşit taksitte ödenmesini uygun görmüştür. Vergi dairesi, mükelleften taksitlendirilen bu borcu için 50.000 lirayı aşan kısmın yarısı olan [(800.000–50.000=) 750.000/2=] 375.000 lira değerinde teminat göstermesini isteyecektir.
3.2. Borç Ödemede İyi Niyet Sahibi Olma
Kanunun tecil için öngördüğü şartlardan borç ödemede iyi niyet sahibi olma şartına da tecil taleplerinin değerlendirilmesi sırasında dikkat edilmekte, öteden beri borç ödeme alışkanlığı bulunmayan borçluların önerdikleri ödeme planlarının gerçekçi olmadığı kanaatına ulaşılan hallerde tecil talepleri, çok zor durumda olmaları halinde dahi, kabul edilmemektedir.
3.3. Borçlunun Yazılı Müracaatının Olması
Tecil yapılabilmesi için borçlunun yazılı müracaatı şarttır. Borçlu bu müracaatı bizzat yapabileceği gibi kanuni temsilcileri veya bu konuda özel olarak vekalet verilen kişiler aracılığıyla da yapabilir.
4. TECİL KAPSAMINA GİREN VE GİRMEYEN BORÇLAR
Tecil kapsamında giren ve tecil kapsamına girmeyen borçların neler olduğu aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.